Dit jaar vindt het festival voor het eerst niet alleen in Internationaal Theater Amsterdam plaats, maar ook in Meervaart. De twee instellingen werken onder de noemer ‘Lijn 1’ al jaren intensief samen, vanuit een gedeelde liefde om verschillende mensen samen te brengen en te confronteren met nieuwe verhalen en perspectieven. Lijn 1 verwijst naar de tram, symbool voor de korte afstand tussen beide instellingen (een kwartiertje met tramlijn één) en de verwevenheid tussen beide theaters. 

Yassine: ‘De stad is meer dan alleen het centrum: een hart kan alleen maar functioneren met goeie armen en benen en een hoofd.’ In de tram-metafoor zit ook de grote variatie aan verhalen en publiek besloten die de instellingen onder meer met festival Lieve Stad, voor ogen hebben, benadrukt Clayde. ‘Zo’n tram – die vertrekt van het Centraal Station, eindigt in Nieuw-West en dan weer terugrijdt – zit vol met verhalen, mensen met verschillende ideeën en perspectieven, toevallig samengebracht in dezelfde ruimte.’ 

ITA en Meervaart vinden elkaar in een gedeelde liefde voor de stad

Yassine: ‘De samenstelling van mensen verandert tijdens zo’n rit ook voortdurend. Op een plek waar veel scholen zijn, zal er meer geluid zijn, rijd je een vinex-wijk in de Aker binnen dan zal de sfeer wat tammer worden, bij Osdorpplein is er weer een eruptie van jongeren die richting de stad gaan om naar Pathé te gaan, zo beweegt zo’n tram zich door een stad en muteert voortdurend.’ 

Waarin vinden ITA en Meervaart elkaar? 
Clayde: ‘We vinden elkaar allereerst in een gedeelde liefde voor de stad en het besef dat onze theaters publiek toegankelijk moeten zijn voor iedereen die in die stad woont. Samen zijn we op zoek gegaan naar verhalen en stemmen die we te weinig terugzien op de podia.’ 

Yassine: ‘Daarbij gaan we moeilijke thema’s niet uit de weg. Want liefde gaat wat ons betreft niet alleen over ballonnen en confetti, maar juist over het onder ogen komen van verhalen die tonen waar het schuurt, botst en pijn doet.’ 

Wat voor verhalen zijn dat? 
Clayde: ‘Thema’s als de toeslagenaffaire, mannelijke prostitutie en gentrificatie komen terug op het festival. Dat zijn de gesprekken die nu gevoerd worden in de samenleving en op verschillende plekken in de stad. Daar kunnen mensen zich in herkennen en kunstenaars kunnen ze met hun werk triggeren om er weer met andere ogen naar te kijken. Door kunst kan je de plekken waar het pijn doet recht in het gezicht aankijken. We willen herkenning en reflectie bieden, laten zien dat we niet blind zijn voor de ingewikkelde thema’s die er spelen.’

Liefde gaat ook over onder ogen komen van waar het schuurt, botst en pijn doet

‘Een goed voorbeeld is Vecht van Likeminds, een voorstelling die inzoomt op de toeslagenaffaire. Het gaat er daarbij niet om wat er feitelijk is gebeurd, maar wat de impact ervan is op een mens. Dat is waar het festival over gaat. Er is niet één Amsterdammer, maar elke Amsterdammer is een mens met een verhaal, die zichzelf terug mag zien in het festival.’ 
Het is een voorstelling die niet alleen gaat over een groot drama, maar ook over de veerkracht die een mens vervolgens toont. 

Yassine: ‘En als er iets is wat een Amsterdammer kenmerkt, dan is het veerkracht en weerbaarheid. We hebben veel meegemaakt als stad. We moeten in de aanloop van 750 jaar Amsterdam niet alleen maar vlaggen hijsen over hoe geweldig de stad is: de stad kent ook hele harde kanten en bizarre trends en bewegingen, die Amsterdam gemaakt hebben tot wat het nu is en ons gevormd hebben tot wie we nu zijn. Denk aan de rol van seks, drugs, vormen van racisme, dat zit ingebakken in de manier hoe we met elkaar omgaan. Daar moet je je ogen niet voor sluiten. We willen de stad eren in haar kracht en haar liefde, maar ook duidelijk zijn naar het publiek:

Amsterdam is meer dan alleen een stad met mooie terrassen en onbezorgde sfeer 

Het festival richt de blik ook expliciet buiten Amsterdam. 
Yassine: ‘Neem de Meervaart-productie Jihad van Liefde over de Brusselse aanslag op de metro in 2016 en de impact daarvan op een mensenleven. Dat drama heeft in Brussel plaatsgevonden, maar het heeft ons hier in Amsterdam heel erg beziggehouden. Het zijn stadsverhalen: ze zeggen iets over een gemeenschap, over verdriet, verlies en machteloosheid, en hoe je je daar tegen kan wapenen. Het is een inspirerend voorbeeld van hoe je ondanks het grootste verlies toch verder kan in de stad en de wereld.’ 

Clayde: ‘Een ander goed voorbeeld is de voorstelling The Story of Travis van Theater Rotterdam en Well Made Productions, geïnspireerd door de Broadway-klassieker A Raisin in the Sun van Lorraine Hansberry: dat is van origine geen Amsterdams verhaal, en tegelijkertijd is het ook heel erg een Amsterdams verhaal. Een stuk over het belang van het hebben van dromen, het laten gelden van je stem in een wereld die niet voor jou lijkt ingericht en het vinden van een thuis. Hoe het is om als enige hoop van je familie de wereld ingezonden te worden. Dat zijn discussies die ook erg leven in een aantal delen van onze stad. In de Zuid-Afrikaanse voorstelling we wear our wheels with pride and slap your streets with color van choreografe Robyn Orlin wordt het thema kolonialisme bij de hoorns gevat. We vonden het heel belangrijk om dat terug te laten komen op het festival: juist omdat dat thema eigenlijk pas de laatste jaren de aandacht krijgt die het verdient, zowel in het maatschappelijk debat als in de kunsten – denk aan de musea die zich nu afvragen waar delen van hun collecties vandaan komen en wat ze daarmee moeten.’ 

Kunstenaars kunnen pijnlijke aspecten agenderen en je dwingen erover na te denken

Welke rol speelt theater of kunst in dat soort soms verhitte debatten? 
Yassine: ‘Kunstenaars kunnen sentimenten of verzwegen verhalen uitlichten – soms heel concreet, soms heel abstract – en daardoor de maatschappelijke discussie oprekken. Een goede voorstelling stopt niet als de toeschouwer weer naar buiten loopt. Om de theaterbeleving te verrijken voegen we contextprogramma's toe. Daarnaast kiezen we bewust kunstenaars die aan het begin van hun carrière staan en vullen we reguliere voorstellingen aan met verrassend werk van atypische makers. Zodat het een brede ervaring wordt, in plaats van dat je de theaterzaal wordt ingeduwd, een voorstelling bekijkt en dan weer kan vertrekken.’ 

Clayde: ‘Kunstenaars kunnen de pijnlijke aspecten die inherent zijn aan het grootstedelijke leven maar waar doorgaans niet of nauwelijks over gesproken wordt – omdat we het er niet over willen hebben of omdat we niet weten hoe we het erover moeten hebben – agenderen en je dwingen erover na te denken, tijdens en rondom een voorstelling.’ 

Behalve agenderen en confronteren kan kunst ook verbinden. Dat is ook een belangrijke pijler van het festival. 
Yassine: ‘Dat zie je bijvoorbeeld terug in de muziekvoorstelling Noor. Daarvoor hebben we contrabasspeler Tony Overwater, die al decennialang aan de top staat van de jazzwereld, gevraagd om een programma te bouwen rondom instrumenten die hun oorsprong kennen in de oudheid en middeleeuwen, en muzikanten daarbij te zoeken die deze instrumenten beheersen. Zo ontstaat er een waaier aan internationale musici – van Casablanca tot Teheran – die samenkomen voor een uniek theaterconcert tijdens de opening van de ramadan, wat voor veel Amsterdammers een belangrijk moment is. Noroez, het Perzisch nieuwjaar, valt precies in die week en we vieren het begin van de lente. Dat nemen we allemaal mee: op die manier proberen we allerlei culturen met elkaar te verbinden.’ 

Het gaat niet om de stadsgrenzen, maar om het gevoel dat je bij deze stad hebt

Hoe kijken Amsterdammers naar hun eigen stad? 
Yassine: ‘De meeste Amsterdammers, of ze hier nu lang of kort wonen, kijken met trots naar hun stad. En vanuit die trots kunnen ze net zo makkelijk aangeven wat er niét goed gaat. Je hoeft AT5 maar aan te zetten om te horen waar het misgaat in de stad.’ 

Clayde: ‘Amsterdammers zeggen heel snel wat ze ergens van vinden en bedenken daarna pas of het pijnlijk is of niet.’ Lachend: ‘Maar ze hebben allemaal zó’n klein hartje.’ 

Jullie benadrukken dat het festival niet is voorbehouden aan de Amsterdammer. 
Yassine: ‘Je moet niet onderschatten dat de stad de laatste vijftien jaar gigantisch is veranderd. Met als gevolg dat voor veel mensen de stad iets onbetaalbaars heeft gekregen. Ik hoop oprecht dat we ook het publiek dat in Almere, Purmerend of de Zaanstreek woont – dat een grote liefde voor Amsterdam koestert en doorgaans met een zwaardere Amsterdamse tongval praat dan mensen in de binnenstad – bereiken en zij Lieve Stad, omarmen. Het gaat ons niet om de stadsgrenzen, maar om het gevoel dat je bij deze stad hebt. En dat kun je net zo goed herkennen als je in Rotterdam woont.’ 

Clayde: ‘Elke grote, kosmopolitische stad heeft zijn eigen eigenaardigheden en problemen, die aan de ene kant uniek zijn voor elke stad, maar tegelijkertijd op elke stad van toepassing zijn. Dat zijn de verhalen die we terug laten komen in het festival. Verhalen ontsproten uit steden met een historisch fundament, die continu aan grote maatschappelijke veranderingen onderhevig zijn.’ 

Klik hier voor het Lieve Stad, programma

Interview door Sander Janssens
Foto door Fabian Calis